Veri Kurtarma Adımları ve Süreçleri

Veri Kurtarma Adımları ve Süreçleri; Bir bilgisayarın açılmaması, harici diskin tanınmaması veya SSD’nin aniden erişilemez hale gelmesi hepimizin yaşadığı süreçlerden bir tanesidir. Bu durumlar, kullanıcı için panik dolu anlardır. Çoğu kişi “Verilerim tamamen kayboldu!” düşüncesine kapılır. Oysa gerçekte, veri tamamen kaybolmaz; yalnızca erişilemez hale gelir. İşte bu noktada devreye profesyonel veri kurtarma uzmanları girer.

BilgiKoru olarak yıllardır hem mekanik hem de SSD disklerde binlerce veri kurtarma vakasına müdahale ettik. Her biri farklı bir hikâyeye, farklı bir arızaya sahipti. Ancak hepsinde ortak bir gerçek vardı: Veri doğru yöntemlerle geri getirilebilir.

Aşağıda, bir diskte veri kaybı yaşandığında izlenmesi gereken profesyonel süreci, arıza türlerini ve laboratuvar ortamında yürütülen adımları detaylı şekilde bulacaksınız.

1. Veri Kurtarma Adımları ve Süreçleri Nasıl İşler?

Bir diskte arıza meydana geldiğinde yapılan her müdahale, kurtarma şansını doğrudan etkiler. Bu nedenle veri kurtarma süreci; tecrübe, donanım bilgisi ve laboratuvar koşullarını gerektirir. Profesyonel merkezlerde uygulanan süreç genellikle şu şekilde ilerler:

1.1. Cihazın Teslim Alınması ve Kayıt Süreci

Her veri kurtarma çalışması, cihazın detaylı şekilde kayıt altına alınmasıyla başlar. Disk üzerindeki etiketler, seri numaraları, marka-model bilgileri ve müşteri talepleri özel formlara işlenir. Bu adım, sürecin izlenebilirliğini sağlar ve veri gizliliği açısından da kritik önem taşır.

1.2. Ön Analiz ve Arıza Tespiti

Disk hiçbir şekilde açılmadan veya yazma işlemi yapılmadan, analiz cihazlarıyla tanı testi yapılır. Bu aşamada;

• Diskin motoru dönüyor mu?
• Kafalar okuma yapabiliyor mu?
• Elektronik devrede kısa devre var mı?
• SSD ise kontrolcü çipi veya NAND belleği çalışıyor mu?
  gibi sorulara yanıt aranır.

PC-3000, Dolphin ve Deepspar  gibi ileri düzey teşhis cihazları bu süreçte kullanılır. Böylece arızanın fiziksel mi yoksa mantıksal mı olduğu belirlenir.

1.3. Arızaya Göre Strateji Belirleme

Her diskin hikâyesi farklıdır. Bu nedenle tek bir yöntem yoktur. Kimi zaman kafa değişimi gerekir, kimi zaman firmware onarımı… Uzman teknisyenler bu aşamada veri kurtarma planını oluşturur ve müşteriye bilgilendirme yapılır.

1.4. İmaj Alma (Diskin Birebir Kopyalanması)

Hiçbir profesyonel veri kurtarma işlemi, orijinal disk üzerinde doğrudan yapılmaz. İlk olarak diskten birebir imaj alınır. Bu işlem sırasında hata toleranslı cihazlar kullanılır; böylece diskin hasarlı bölgeleri atlanarak mümkün olan en fazla veri okunur.

1.5. Veri Analizi ve Kurtarma

Elde edilen imaj dosyası özel yazılımlar (R-Studio, UFS Explorer, FTK Imager, Magnet AXIOM vb.) ile analiz edilir. Dosya sistemi (NTFS, FAT, EXT, APFS vb.) çözümlenir, klasör yapısı yeniden oluşturulur. Silinen veya görünmeyen dosyalar tespit edilerek kurtarma işlemi tamamlanır.

1.6. Veri Doğrulama ve Teslim

Kurtarılan veriler kontrol edilir, örnek dosyalar test edilir. Her şey sorunsuz ise veriler güvenli bir ortamda teslim edilir — genellikle şifreli bir harici diske aktarılır. Veri boyutu küçük ise USB bellek veya cloud servislerine yüklenerek veriler teslim edilebilir.

2. Mekanik Disklerde (HDD) Arıza Türleri ve Kurtarma Süreci

Mekanik diskler (HDD), yıllardır veri depolamada en çok kullanılan sürücülerdir. Ancak hareketli parçalara sahip oldukları için arıza oranları yüksektir. Mekanik diskler PATA / SATA / SAS türleri bulunmaktadır. Bu disklerde arızalar üç ana başlıkta incelenir:

2.1. Elektronik Arızalar (PCB Hasarları)

Diskin alt kısmında yer alan baskı devre kartı (PCB), güç akışını ve firmware iletişimini sağlar. Yanma, kısa devre veya bileşen arızası durumunda disk bilgisayar tarafından tanınmaz. Bu tür arızalarda:

• Uyumlu bir donör PCB bulunur,
• Orijinal diskteki ROM verisi yeni karta aktarılır, (Marka ve modellere göre değişkenlik gösterebilir.)
• Ardından disk tekrar tanıtılarak imaj alma sürecine geçilir.

2.2. Mekanik Arızalar (Kafa, Motor ve Plaka Hasarları)

Kafa okuyucuların bozulması veya plakaya temas etmesi sonucu diskte “tıklama sesi” duyulabilir. Bu durumlarda kullanıcı diski tekrar tekrar açarsa, plakalar çizilir ve veriler kalıcı olarak zarar görebilir. Profesyonel merkezlerde bu tür işlemler yalnızca tozsuz laboratuvar ortamında (Clean Room Class 100) yapılır. Hasarlı kafalar donör diskteki sağlam kafalarla değiştirilir ve veri imajı alınır. Plaklarda çizik, hasar veya tahrifat varsa veri kurtarma işlemleri kısmi olabileceği gibi başarısız bir şekilde de sonuçlanabilmektedir.

2.3. Mantıksal Arızalar (Dosya Sistemi Bozulması)

Disk fiziksel olarak çalışsa bile, işletim sistemi dosya yapısını tanıyamayabilir. Yanlış biçimlendirme, kötü sektörler veya virüs kaynaklı bozulmalar bu duruma neden olur. Bu aşamada, özel yazılımlar ile dosya sistemi yeniden yapılandırılır ve veriler kurtarılır.

3. SSD Disklerde Veri Kurtarma

SSD diskler, hız ve sessizlik açısından büyük avantaj sağlasa da, veri kurtarma açısından oldukça karmaşıktır. Bunun sebebi, SSD’lerde verilerin doğrudan yazılmaması, controller adı verilen bir işlemci tarafından yönetilmesidir. Ayrıca verilerin birden fazla NAND blokları içeriğine parçalı bir şekilde kaydetmesi veri kurtarma durumunu karmaşık bir hale getirmektedir. Aşağıda, SSD’lerde veri kaybı yaşandığında yapılan süreçler yer almaktadır.

3.1. Elektronik ve Donanımsal Arızalar

SSD’lerde en sık karşılaşılan sorunlardan biri kontrolcü çip veya NAND bellek arızasıdır. Bu durumda cihaz tamamen tanınmayabilir ya da kapasitesi “0 GB” görünebilir.
Profesyonel ekipler bu aşamada:

• Donör SSD üzerinden firmware eşleştirmesi yapar,
• NAND yongalarını özel cihazlarla doğrudan okur,
• ECC (Error Correction Code) hatalarını gidererek veri bütünlüğünü yeniden oluşturur.

3.2. Firmware (Mikro Yazılım) Sorunları

Bazı SSD markalarında firmware çökmeleri nedeniyle cihaz erişilemez hale gelir. Bu durumda PC-3000 SSD modülü veya özel üretici araçlarıyla firmware yeniden yazılır. Kurtarma süreci, diskin marka ve modeline göre değişiklik gösterir. SSD’lerde en çok karşılaşılan sorundur.

3.3. Mantıksal Arızalar ve TRIM Etkisi

TRIM komutu aktif olan SSD’lerde, silinen veriler sistem tarafından “boş alan” olarak işaretlenir. Bu durum veri kurtarmayı zorlaştırır. Ancak TRIM’in her durumda aktif olmaması veya disk arızası sırasında devre dışı kalması, verilerin kurtarılmasını mümkün kılar. SSD disklerde verileriniz silinmiş ise kesinlikle veri kurtarma yazılımları üzerinden tarama işlemleri yapmayınız. Ayrıca bilgisayarınızı kapatın ve çalıştırmamaya özen gösterin. bazı marka ve model SSD’lerde trim yapısı kapatılarak silinen verilerin kurtarılması imkanı bulunmaktadır.

4. Profesyonel Veri Kurtarma Merkezlerinde Uygulanan Süreç

Bir veri kurtarma merkezi, sadece teknik bilgiyle değil, aynı zamanda disiplinli bir süreç yönetimiyle çalışır. BilgiKoru gibi uzman merkezlerde süreç şu şekilde işler:

1. Cihaz Kabulü ve Kayıt: Her cihaz bir kodla etiketlenir, fotoğraflanır ve sisteme işlenir.
2. Analiz ve Raporlama: Arızanın türü, veri kaybının kapsamı ve başarı olasılığı raporlanır.
3. Müşteri Onayı: İşleme başlamadan önce maliyet ve süreç bilgisi paylaşılır.
4. Teknik Müdahale: Gerekiyorsa disk laboratuvarda açılır, elektronik tamir yapılır veya firmware onarımı gerçekleştirilir.
5. İmaj Alma ve Veri Çözümleme: Veriler birebir kopyalanarak analiz edilir.
6. Veri Kontrolü ve Teslim: Kurtarılan dosyalar test edilerek güvenli biçimde müşteriye teslim edilir.

Her aşamada veri gizliliği ve bütünlüğü ön plandadır. Profesyonel merkezler, ISO 27001 bilgi güvenliği prensiplerine uygun çalışır.

5. Veri Kaybı Yaşadığınızda Yapmanız Gerekenler

Bir diskiniz arızalandığında aşağıdaki adımları izleyerek veri kaybını önleyebilirsiniz:

• Diski tekrar tekrar açmayın.
• Evde “veri kurtarma programları” denemeyin; bu durum verileri kalıcı olarak bozabilir.
• Diski hiçbir şekilde darbe, ısı veya nem ortamına maruz bırakmayın.
• En kısa sürede profesyonel bir merkeze başvurun.

Unutmayın: Her müdahale kurtarma ihtimalini artırmaz; bazen tam tersine geri dönüşü olmayan zarar verir.

Veri Kurtarma Adımları ve Süreçleri sabır ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Her disk, farklı bir arıza hikayesi taşır. Önemli olan, bu hikâyeyi doğru okumaktır. BilgiKoru olarak biz, yılların tecrübesi ve son teknoloji donanımlarımızla hem mekanik disklerde hem de SSD’lerde verilerinizi yeniden erişilebilir hale getiriyoruz.

Verilerinizin sizin için ne kadar değerli olduğunu biliyoruz. Çünkü bizim için her veri bir hayat hikayesidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Diskim hiç tanınmıyor, kurtarma mümkün mü?

Evet. Elektronik veya firmware müdahalesiyle disk erişilebilir hale getirilebilir.

2. SSD disklerde başarı oranı nedir?

Marka, model ve arıza tipine göre değişmekle birlikte, profesyonel müdahalelerde %70-80 oranında başarı elde edilebilir.

3. Diskimi açıp bakmak zararlı mı?

Kesinlikle evet. Temiz oda dışındaki her açılış, plakaların tozla temasına neden olur ve kalıcı hasar bırakır.

4. Kurtarma süreci ne kadar sürer?

Ortalama 3 ila 7 iş günü arasındadır; ancak ciddi fiziksel arızalarda bu süre uzayabilir.

5- Veri kurtarma ücretleri neye göre belirleniyor?

Fiyatlar marka, model, arıza durumu ve gerçekleştirilecek veri kurtarma metodolojisine göre değişkenlik göstermektedir.

6- Arızalı disklerde analiz ücreti alınıyor mu?

Birçok veri kurtarma merkezi ücretsiz analiz hizmeti vermektedir. Fakat yetkisiz olarak işlem görmüş, açılmış ve müdahale edilmiş disklerde analiz işlemlerinde ücret alınmaktadır.